Charty fascynują ludzi od wieków, wymykając się wszelkim „psim” standardom. Jak dziś już powszechnie wiadomo, te zwierzęta mają unikalne cechy genetyczne, wpływające na ich fizjologiczne właściwości. To znacznie odróżnia je od innych ras,. W poniższym tekście, który pochodzi z maja 2014 roku zaznaczono, że charty (w tym również charciki włoskie!), to wyjątkowe psy, które zasługują na szczególną uwagę zarówno opiekunów jak i lekarzy weterynarii, ze względu na ich niezwykłą biologiczną specyfikę. Oryginalny tekst nie jest już dzisiaj dostępny online, ale zachował się w naszych archiwach, a ponieważ sami jesteśmy fascynatami tej grupy psów, postanowiliśmy przetłumaczyć go dla naszych Czytelników. Doczytajcie do końca, bo mimo bardzo specjalistycznego słownictwa, przez które momentami cieżko przebrnąć, ten tekst jest po prostu niezwykle ważny i ciekawy.
Pies został udomowiony około 14 000 lat temu. Z powodu zarówno naturalnej, jak i ludzkiej selekcji, istnieje teraz ponad 400 morfologicznie odrębnych ras, klasyfikacyjnie podzielonych na grupy. Zgonie z taksonomią American Kennel Club (AKC), grupa „Hound” (odpowiednik FCI: pies myśliwski; przyp. red.) to ponad 25 ras, w tym charty (ang. sighthounds), czyli w wolnym tłumaczeniu: psy goniące zdobycz, posiłkując się wzrokiem. Wszystkie charty mają podobny fenotyp; są szczupłe, dolichocefaliczne, zwinne i szybkie. Istnieje ponad 15 uznanych ras w tej grupie (podobnie, jak w FCI, z tym, że nasza federacja wyróżnia chartom osobną grupę: X – przyp. red.), w tym chart afgański, azawakh, borzoj, chart polski, galgo español, greyhound, charcik włoski, whippet (itd.). Choć często o chartach myśli się jak „sprinterach”, to kilka charcich ras to raczej biegacze „wytrzymałościowi” (np. galgo español). Szacuje się, że w domach USA i Kanady żyje ponad 200 000 chartów, a około 35 000 to sportowcy wyścigowi.
Istnieją wykopaliska i malowidła datowane na około 7000-6000 p.n.e., przedstawiające psy wyglądające jak charty. Oznacza to, że ta grupa ras ewoluowała przez kilka tysięcy lat. Ostatnie badania genetyczne sugerują, że charty mają unikalne cechy genomowe. Każdy, kto miał lub pracował z pacjentami tej rasy wie, jak różnią się one od psów innych ras. Większość chartów ma podobne cechy biologiczne, dlatego tak ważne jest rozpoznawanie fizjologicznych osobliwości tej rasy. Z hematologicznego punktu widzenia te atletyczne psy mają więcej czerwonych krwinek, dlatego mają wyższą wartość hematokrytu (HCT), stężenie hemoglobiny, liczbę czerwonych krwinek i lepkość całej krwi niż inne psy. Zdrowy chart ma HCT wynoszący od 50 do 63%, co w przypadku psa innej rasy skutkowałoby podejrzeniem diagnozy polierytrozemii lub erytrocytozą. Liczba białych krwinek (WBC), neutrofilów (białych krwinek walczących z bakteriami) i płytek (komórek odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi) jest niższa u chartów niż u innych ras.
Większość normalnych chartów ma WBC w zakresie od 3 do 5 x 109/L, z liczbą neutrofilów sięgającą nawet 1,8 x 109/L; typowa liczba płytek u zdrowego charta wynosi od 80 do 120 x 109/L2. Ponadto eozynofile chartów (granulocyty kwasochłonne – komórki zaangażowane w zwalczanie pasożytów i reakcje alergiczne) pozbawione są charakterystycznych czerwonawych ziaren, widocznych w rozmazie krwi wszystkich innych ras (na zdjęciu powyżej, z lewej); ziarna te nie barwią się charakterystycznie dla powszechnie obserwowanych granulocytów. Te „komórki z wakuolami i jądrami dwupłatowymi” (na zdjęciu powyżej, z prawej) mogą często być mylone z toksyczną granulacją (objawem ciężkiego zapalenia/zakażenia).
Profil biochemiczny surowicy u chartów również ma wartości, które zazwyczaj wykraczają poza „psie” zakresy referencyjne. Głównie stężenia kreatyniny w surowicy (marker funkcji nerek) są wysokie (1-2,2 mg/dL), a całkowite stężenia białka surowicy (5-6 g/dL) i globulin (1,8-2,5 g/dL) są niższe niż u innych psów; niskie stężenia białka ostrej fazy surowicy (CRP) wyjaśniają niższą koncentrację globulin. W zależności od użytego narzędzia, czy techniki analitycznej, poza zakresy referencyjne mogą również wychodzić inne wartości. Ostatnio udowodniono, że stężenia wapnia w charciej surowicy (zarówno ogólnego, jak i jonowego) oraz magnezu są niższe niż u nie-chartów. Wyniki analizy gazometrycznej krwi żylnej lub tętniczej i kooksymetrii u chartów również dają wyniki poza zakresem referencyjnym dla psów.
Charty mają również unikalne grupy krwi; od 50 do 70% chartów to „uniwersalni” dawcy krwi (negatywni dla DEA 1.1, 1.2 i 7), w porównaniu do <20% dla większości innych ras. Używając tylko karty typowania dla DEA 1.1, 87% chartów kwalifikowałoby się jako dawcy krwi, w porównaniu do <40% dla innych ras psów.
Od lat wiadomo, że charty mają niższe stężenie tyroksyny (T4 – hormonu tarczycy) w surowicy, niż psy niebędące chartami. Początkowo niskie stężenie T4 przypisywano różnym czynnikom, takim jak stres, przyjmowanie testosteronu, udział w wyścigach itp. Jednak niskie stężenie T4 występuje także u młodych, chartów i utrzymuje się też w wieku dorosłym, niezależnie od tego, czy dany osobnik biega wyczynowo, czy też nie. Większość normalnych chartów (>90%) ma wartości T4 poniżej zakresu referencyjnego dla psów i dlatego powszechnie diagnozuje się u nich „niedoczynność tarczycy”. Zmienny odsetek chartów (10-30%) ma również niższe stężenia wolnego T4 (fT4) niż inne rasy. Jednak wszystkie te charty mają prawidłowe stężenia TSH i dlatego NIE MAJĄ NADCZYNNOŚCI TARCZYCY. W niedawnym badaniu wykorzystano scyntygrafię tarczycy, aby wykazać, że charty z niskim stężeniem T4 w surowicy są w rzeczywistości eutyreozą.
Z punktu widzenia układu sercowo-naczyniowego, normalne charty mają zwykle 1-2/6 lewostronny szmer skurczowy podstawny (szmer, czyli nieprawidłowy dźwięk serca spowodowany turbulentnym przepływem krwi lub wirowaniem; dużo piszemy o tym w artykule w całości poświęconym sercu charcików włoskich – przyp. red.), który promieniuje do tętnicy szyjnej. Szmer ten jest głośniejszy, gdy pies jest podekscytowany i ma wyższe napięcie współczulne. Jego występowanie jest spowodowane faktem, że charty mają bardzo dużą lewą komorę serca (tę, która pompuje krew do organizmu), potrzebną do pompowania bardzo lepkiej krwi przez kurczące się podczas wysiłku mięśnie. Jednak średnica pierścienia aorty („drzwi wyjściowych” lewej komory) jest podobna do tej u psów innych ras o równoważnej wielkości. Duża prędkość przepływu krwi w tym odcinku wywołuje szmer identyczny z obserwowanym przy zwężeniu aorty. Większa lewa komora u chartów skutkuje wysokim wskaźnikiem kręgowo-sercowym (VHS) i przez to często błędną diagnozą kardiomegalii na podstawie zdjęć radiologicznych. Charty mają również wyższe stężenia troponiny I i proBNP (biomarkerów chorób serca) w surowicy niż inne psy; często mieszczą się one w zakresie psów z kardiomiopatią.
Charty (z wyjątkiem wilczarzy irlandzkich) mają również wysokie ciśnienie krwi. W latach 60-tych, kilka medycznych instytucji badawczych hodowało greyhoundy, które służyły jako model nadciśnienia ogólnoustrojowego u ludzi. Normalny chart może mieć skurczowe ciśnienie tętnicze >160 mmHg – badane w przychodni, przy lekarzu. To szczególnie ważne, bo u chartów obserwuje się silny „efekt białego fartucha”, czyli relację wyniku badania ciśnienia krwi do miejsca jego przeprowadzenia. Zdrowe charty mają skurczowe ciśnienie w zakresie 160 mmHg mierzone w klinice, ale już tylko 120 mmHg mierzone w domu („efekt białego fartucha” obserwujemy też u charcików podczas mierzenia temperatury ciała. W klinice potrafi być ona wyższa o ponad 1 stopień Celsjusza – przyp. red.).
Każdy, kto stosuje leki u chartów wie, że w przypadku tej rasy „życie jest jak pudełko czekoladek”; innymi słowy, „nigdy nie wiesz, co dostaniesz”. Ostatnie badania wykazały, że charty nie metabolizują leków tak jak inne psy. Stężenie wątrobowych enzymów cytochromu P-450 (CYP) jest znacznie niższe niż u innych ras, co odpowiada za nieregularny metabolizm niektórych leków, gdy stosowana jest polifarmacja. Na przykład, terapeutyczna dawka propofolu u charta powoduje znieczulenie trwające kilka minut; jeśli pies otrzymuje „lek CYP” (lek, który „wiąże” ten układ enzymatyczny), taki jak chloramfenikol, ta sama dawka propofolu spowoduje znieczulenie trwające kilka godzin. Z mojego doświadczenia wynika, że dobrym tego przykładem jest podawanie acepromazyny. Jeśli chart otrzyma terapeutyczną dawkę acepromazyny (0,05-0,1 mg/kg mc) do premedykacji, powrót do znieczulenia może trwać nawet 8-12 godzin; używam całkowitej dawki 0,5 mg dla 30-kilogramowego charta. Oprócz względnego niedoboru CYP, charty mają również wysoki współczynnik filtracji kłębuszkowej (GFR) i objętość dystrybucji oraz mogą wykazywać istotne różnice w jelitowym wchłanianiu leków.
Couto Veterinary Consultants, 05.2014
Autor: Dr. C. Guillermo Couto – American College of Veterinary Internal Medicine
Źródło: http://www.coutovetconsultants.com/blog/are-sighthounds-really-dogs.html
UWAGA
Redagując powyższy tekst dołożyliśmy wszelkich starań, by stosowana terminologia, fachowe określenia oraz nomenklatura medyczna była zgodna z rzeczywistą, ale przede wszystkim zrozumiała dla polskiego Czytelnika. Prosimy nie traktować powyższego tekstu, jako źródła wiedzy lekarskiej, bez stosownej, profesjonalnej konsultacji, ze szczególnym uwzględnieniem zastosowanej frazeologii.