Szczepienia charcika włoskiego

Co oznaczają naklejki w książeczce zdrowia, czym jest harmonogram szczepień, jakich szczepionek używać oraz jak często (i na co) szczepić charcika? Dzisiaj postaramy się przybliżyć nieco temat, który zawsze jest dla nowych właścicieli czarną magią. W tym roku z naszej hodowli wyjdzie niemała grupka charcich szczeniąt, dlatego mamy nadzieję, że ten tekst pomoże nowym opiekunom odpowiednio zaplanować szczepienia swojego charcika, a w razie wątpliwości wrócić do tego artykułu.

Harmonogram, czy kalendarz szczepień, to nic innego jak schemat właściwego podawania psu szczepionek. Może być on różny np. ze względu na pochodzenie szczenięcia – inaczej szczepi się maluchy wychowane w hodowli przy matce, a inaczej bezdomne zwierzęta, których historia nie jest znana. Szczepienie polega na wprowadzeniu do organizmu zwykle osłabionych patogenów, aby układ odpornościowy zwierzęcia wytworzył przeciwciała. W ten sposób powstaje pamięć immunologiczna, czyli zdolność układu odpornościowego do szybkiego rozpoznawania antygenów i walki z nimi.

Szczepienie charcika przeciwko chorobom zakaźnym – szczepienia podstawowe

Szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym to profilaktyka, którą każdy właściciel powinien podjąć w trosce o swojego charcika włoskiego. Układ odpornościowy szczenięcia jest niedojrzały. Pierwsze (matczyne) przeciwciała maluch otrzymuje wraz z siarą i mlekiem. W pewnym wieku jednak ich liczba spada, a odporność na patogeny znacznie maleje. Czas trwania luki immunologicznej jest u psów różny i zależy od wielu czynników, ale przyjmuje się, że trwa od 6 do 16 tygodni. Nie wiemy zatem dokładnie, jak długo przeciwciała otrzymane od suki utrzymują się w organizmie konkretnego malucha, więc pierwsze szczepienie nie gwarantuje 100% ochrony. Dlatego właśnie szczepienia u szczeniąt przeprowadza się kilka razy – średnio co trzy tygodnie.

Co oznaczają literki na naklejkach wklejanych do książeczki zdrowia?

Pierwsze szczepienie – szczenięta, które rodzą się u nas szczepimy pierwszy raz podczas chipowania, czyli po skończeniu szóstego tygodnia życia. Wtedy też każde z nich dostaje swoją książeczkę zdrowia. Jest to zwykle dwuskładnikowa szczepionka DP. Wybieramy preparaty tzw. „puppy” ponieważ zawierają większą koncentrację antygenów.

Drugie szczepienie – szczenięta drugi raz szczepimy jeszcze przed wyjściem do nowych domów – w dziesiątym tygodniu życia i jest to zwykle trzyskładnikowa szczepionka DHP (która kształtuje odporność na nosówkę, parwowirozę i wirusowe zapalenie wątroby), lub pięcioskładnikowa DHPPi.

Trzecie szczepienie – nasze psy w wieku szczenięcym szczepimy tylko trzy razy. Ostatnie, trzecie szczepienie na choroby zakaźne, muszą już zwykle wykonać nowi właściciele. Powinno się unikać szczepienia szczenięcia bezpośrednio po zmianie domu. Nowe środowisko, tęsknota za suką i rodzeństwem, transport, czy nawet zmiana żywienia powodują stres. Związana z nim immunosupresja ogranicza rozwój odporności poszczepiennej i zwiększa podatność szczenięcia na choroby_¹.Według najnowszych wytycznych WSAVA, ostatnie szczepienie powinno się odbyć w 16 tygodniu życia. Jest to zwykle szczepionka DHPPi – przeciwko nosówce, parwowirusowi, wirusowemu zapaleniu wątroby i i wirusowi parainfluenzy psów. Analiza blisko 600 przypadków parwowirozy u szczepionych przeciw niej psów ujawniła, że najczęściej dotyczyło to właśnie zwierząt szczepionych po raz ostatni w wieku poniżej 16. tygodnia życia². Nie ma więc co się spieszyć z ostatnim szczepieniem.

Kolejne szczepienie na choroby zakaźne to tak zwany booster, czyli szczepienie przypominające, które powinno się wykonać po roku od ostatniego szczepienia w wieku szczenięcym, czyli kiedy charcik ma mniej więcej 15 miesięcy. Następnie my nasze charciki włoskie szczepimy co 3 lata. Producenci szczepionek podają, że przeciwciała utrzymują się w organizmie do 3 lat, jednak psy, które mają częsty kontakt z innymi zwierzętami, jeżdżą na wystawy, czy spotykają się na spacerach z obcymi psami, można szczepić częściej (co dwa lata).

Absolutnie nie ma natomiast potrzeby doszczepiania psów co roku, a wręcz najnowsze badania dowodzą, że jest to niewskazane. Przykładowo – dr Gershwin przytacza dość obszerne dowody na to, że większość podstawowych szczepionek dla psów ma dłuższe działanie, niż zakładano wcześniej i zabezpieczają one psy na co najmniej trzy lata od podania. Z tego względu AVMA (American Animal Hospital Association) zaleca doszczepianie psów co trzy lata, a szczeniąt po pierwszej serii szczepień po roku. To pozwala zmniejszyć ryzyko występowania reakcji niepożądanych po szczepieniach, o czym dalej.

*z takim kompletem szczepień do nowych domów wychodzą nasze maluchy*

Szczepienie charcika przeciwko chorobom zakaźnym – szczepienia dodatkowe

Oprócz podstawowych szczepień przeciwko chorobom zakaźnym istnieją jeszcze szczepienia dodatkowe na mniej niebezpieczne i rzadziej występujące choroby. Należą do nich m.in. leptospiroza (szczepienie wymagane np. w Szwajcarii), czy kaszel kennelowy, który jest wysoko zakaźny (każdego roku występuje w dużych skupiskach psów, np. na wystawach w okresie października/listopada). Przez wszystkie lata przeżyte z charcikami włoskimi, nie zdarzyło nam się jednak szczepić psów na te choroby.

Szczepienie przeciwko wściekliźnie

O ile szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym nie są wymagane przepisami (choć oczywiście trzeba je robić dla bezpieczeństwa naszego charcika), o tyle obowiązek szczepienia przeciwko wściekliźnie ma umocowanie w prawie. Mówi o tym Art. 56, ust. 2 Ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Właściciel czworonoga jest zobowiązany zaszczepić psa przeciwko wściekliźnie w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez psa trzeciego miesiąca życia⁴.

Art. 56

2. Posiadacze psów są obowiązani zaszczepić psy przeciwko wściekliźnie w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez psa 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia.
Ustawa z dn. 11 marca 2004 o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Dz.U. 2004 Nr 69 poz. 625.

Przyznam szczerze, że my zawsze odwlekamy to szczepienie w czasie, ponieważ jest ono dość obciążające organizm. Dawka dla charcika ważącego 4 kilogramy jest taka sama jak dla doga niemieckiego o masie 60 kg. Musimy mieć wiec pewność, że szczenię jest w doskonałej kondycji i jeśli nie mamy planów wyjazdowych, to zwykle zwlekamy z podaniem tej szczepionki (w USA zaleca się podanie szczepionki przeciwko wściekliźnie w wieku 6 miesięcy). Trzeba przy tym pamiętać, że ważność szczepienia liczy się od nabycia odporności ochronnej – musi minąć minimum 21 dni od momentu podania pierwszej szczepionki przeciwko wściekliźnie, aby była ona ważna.

Bardzo istotne! Podczas szczepienia przeciwko wściekliźnie warto od razu wyrobić charcikowi paszport. Obecnie nie ma już możliwości przepisywania szczepienia z książeczki zdrowia (dokumentu nieoficjalnego) do paszportu. Zatem w sytuacji, kiedy np. zaszczepiliśmy szczenię 1 maja, a 1 lipca wyjeżdżamy na urlop i postanowiliśmy kilka dni wcześniej wyrobić psu paszport, znowu będziemy musieli naszego charcika zaszczepić (co nie jest wskazane z medycznego punktu widzenia). Dlatego naszym zdaniem szczepienie przeciwko wściekliźnie powinno się równać wyrobieniu paszportu, żeby wszystkie kolejne szczepienia znajdowały się już w dokumencie akceptowanym przez wszystkie kraje świata. Rozważamy też wprowadzenie dla szczeniąt paszportów zamiast książeczek zdrowia, będzie to niezwykłe ułatwienie dla nowych opiekunów maluchów.

Wyżej wspomnieliśmy (przy okazji chorób zakaźnych), że producenci szczepionek deklarują trzyletni okres utrzymywania się przeciwciał w organizmie zwierzęcia. Dokładnie tak samo jest w przypadku szczepionek na wściekliznę (tak „często” szczepi się psy np. w Skandynawii). Jednak ze względu na to, że Polska jest krajem zagrożonym wścieklizną, to zgodnie z (wyżej cytowanymi) przepisami, szczepienie musi być wykonywane dokładnie co 12 miesięcy. Dokładnie tego dnia (bądź kilka dni wcześniej), w którym kończy się ważność szczepionki, musimy stawić się u weterynarza. Jeśli spóźnimy się dzień lub dwa, ponowne szczepienie zostanie uznane za szczepienie pierwotne, czyli znowu musi minąć 21 dni, aby było ważne. To bardzo istotne, kiedy planujemy zagraniczne podróże.

Reakcje poszczepienne

U charcików włoskich, które są organizmami wrażliwymi, dość często pojawiają się powikłania poszczepienne, np. w postaci reakcji anafilaktycznych. Zwykle nie są one niebezpieczne dla życia, ale bywa, że pysk charcika puchnie, albo obsypuje go pokrzywka lub bąble na całym ciele. To oczywiście wymaga wizyty u weterynarza i podania odpowiednich leków. Takie reakcje zaobserwowaliśmy szczególnie kiedy jeszcze doszczepialiśmy nasze psy co roku i po konkretnych preparatach. Najpoważniejszą reakcją niepożądaną po szczepieniu jest wstrząs, który może bezpośrednio zagrażać życiu i wiąże się z koniecznością podjęcia natychmiastowej interwencji lekarskiej. Jest on następstwem reakcji alergicznej, która następuje w organizmie bardzo szybko od podania uczulającego składnika – przeważnie w ciągu kilku minut od szczepienia. Jak podają źródła – największe prawdopodobieństwo wystąpienia takiej reakcji pojawia się przy zastosowaniu szczepionek przeciwko wściekliźnie i leptospirozie. Jeśli u charcika wystąpił wstrząs, czy reakcja alergiczna, to właściciel powinien odnotować taką informację w książeczce zdrowia, w widocznym miejscu, podając przy tym rodzaj użytej szczepionki i więcej z niej nie korzystać.

Dzisiejsze szczepionki są bardzo wnikliwie kontrolowane i w porównaniu z preparatami sprzed kilkudziesięciu lat są niezwykle bezpieczne. Nie znaczy to jednak, że nie ma ryzyka żadnych niekorzystnych reakcji poszczepiennych. Choć zdarzają się one niezmiernie rzadko, ich gama jest niemała. Mogą to być reakcje alergiczne – pokrzywka (u charcików wcale nie rzadko), obrzęk naczynioruchowy, wstrząs anafilaktyczny, uszkadzające działanie kompleksów antygen–przeciwciało (np. zmętnienie rogówki), (…) odczyny w miejscu iniekcji – ziarniniaki lub odbarwienie włosa. Historia szczepień zna też takie niekorzystne skutki jak chorobotwórczość zbyt słabo atenuowanego żywego szczepu szczepionkowego (np. wścieklizna, koronawiroza), niedostateczna inaktywacja szczepu (np. wścieklizna), skażenie innym zarazkiem (np. wirusem choroby niebieskiego języka – padnięcia psów i ronienia suk) i wreszcie utrudnianie diagnostyki serologicznej (np. borelioza)³. Sami spotkaliśmy się z przypadkiem poszczepiennej nosówki nerwowej, którą przechodził jeden z naszych charcików włoskich.

Jak uniknąć reakcji poszczepiennych? Z naszego doświadczenia:

nie doszczepiamy charcików niepotrzebnie zbyt często (co roku), robimy to nie częściej niż co dwa lata (nie dotyczy wścieklizny),
nie łączymy szczepień, czyli nie szczepimy jednocześnie przeciwko chorobom zakaźnym i wściekliźnie, zachowujemy minimum 3 tygodnie odstępu,
nie odrobaczamy i nie szczepimy psów w tym samym momencie. Każdorazowo bowiem odrobaczenie obniża odporność psa,
nie szczepimy bardzo popularnymi na rynku i w gabinetach weterynaryjnych szczepionkami firmy Nobivac. Mimo, że powszechnie uchodzą one za bezpieczne, to właśnie po niej (my i nasi właściciele) mieliśmy najwięcej przypadków alergii. Choroby zakaźne szczepimy szczepionką Versican/Vanguard firmy Zoetis, a wściekliznę Rabisinem.
nie szczepimy psów osłabionych, mających problemy żołądkowe, suk w ciąży itd.

Bardzo często reakcją poszczepienną, z którą zwracają się do nas właściciele naszych charcików włoskich są zmiany w miejscu podania zastrzyku. Zwykle rośnie tam gula, która może pojawić się nawet do miesiąca po podaniu zastrzyku! Zdarza się często, że po takim czasie nie pamiętamy już, że pies kilka tygodni temu był szczepiony i dlatego często niepokoi nas ten objaw. Jest to znana w tej rasie, dość częsta przypadłość i jednym słowem: nie ma się co martwić. Gulka po czasie się wchłania (czasami trwa to kilkanaście dni), a po pewnym czasie nie ma już po niej żadnego śladu.